Poniższy artykuł jest autorstwa Tsuneo Ikedo i w oryginale można go znaleźć na znakomitej stronie internetowej poświęconej gatunkom botanicznym Phalaenopsis: tutaj.
© Tsuneo Ikedo. Wszelkie prawa zastrzeżone

 

Okwiat

Zgodnie z najnowszą klasyfikacją rodzaj Phalaenopsis obejmuje ponad 60 gatunków. Okwiat zbudowany jest z listków okwiatu, warżki i prętosłupa. Listki okwiatu dzielą się na listki okółka wewnętrznego, oraz listek grzbietowy i listki boczne okółka zewnętrznego, warżka podzielna jest na działkę środkową, działki boczne, callus i przydatki, co pokazuje rysunek nr 1. Zdecydowana większość gatunków ma kwiaty w kształcie gwiazdki, różniące się u poszczególnych gatunków fakturą i barwą, od niebieskiej do czerwonej.

Czas kwitnienia, liczba i trwałość kwiatów są różne dla każdego gatunku. P. cornu-cervi otwiera po zaledwie kilka kwiatów, ale kwitną one przez bardzo długi czas (ponad sześć miesięcy). W przeciwieństwie do niego P. amabilis i P. schilleriana okrywają się wieloma kwiatami, które otwierają się jednocześnie, ale obie rośliny mają krótki czas kwitnienia. Czas i długość pory kwitnienia, mają na celu ochronę związków roślin z zapylającymi je owadami (mutualizm), i są one uzależnione od środowiska. Zdjęcie nr 1 ilustruje przeznaczenie poszczególnych części kwiatu.
Z uwagi na różne miejsca położenia lasów deszczowych południowo-wschodniej Azji, a także pory nawiedzających je monsunów, pory kwitnienia dla poszczególnych gatunków Phalaenopsis różnią się. I choć kilka gatunków kwitnie dwa razy w roku, lub kwitnie w nieregularnych odstępach czasu (np. P. amboinensis), u większości gatunków kwitnienie następuje raz w roku w odpowiedzi na zmiany zachodzące w środowisku.

Zdjęcie nr 1. Kwiat Phalaenopsis (po lewej: P.amabilis, po prawej: P. lueddemanniana f. mindanao)

W środowisku sztucznej uprawy, z kontrolowaną temperaturą, nawadnianiem i wilgotnością, pora kwitnienia może różnić się mniej lub bardziej od tej, którą można obserwować w naturze.
W sprzedaży dostępnych jest także wiele zmutowanych odmian gatunków Phalaenopsis, jak również i innych rodzajów storczyków, jak choćby alba, aurea czy coerulea. Mutacje takie rzadko występują w środowisku naturalnym i dzieje się to prawdopodobnie rzadziej niż 1/10 000 przypadków. Większość odmian obecnych na rynku, powstała w procesie hodowli tkankowej, z merystemów i w procesie klonowania (mericlone). Niektóre z gatunków obecnych na rynku, np. P. javanica i P. thalebanii, są propagowane jako sadzonki ex situ, i są już niedostępne w pierwotnych, naturalnych miejscach występowania.

Zdjęcie nr 2. Budowa warżki

Rysunek nr 2 przedstawia okolice warżki różnych gatunków Phalaenopsis. Trójdzielna warżka Phalaenopsis zbudowana jest z dwóch symetrycznych działek bocznych, działki środkowej, przyjmującej wiele różnych kształtów, oraz charakterystycznej dla każdego gatunku i odmiany, „platformy” zwanej callus. Jeszcze bardziej zróżnicowane są kształty przydatków, widocznych w szczycie środkowej części warżki. Można je sklasyfikować następująco:

• długi wąs na zakończeniu środkowej części warżki (np. amabilis)
• łukowaty półksiężyc (np. pantherina)
• włoski na powierzchni środkowej części warżki (np. lueddemanniana)
• aksamitna faktura bez włosków (np. bellina)
• ruchoma środkowa część warżki (np. lobbii)
• powierzchnia o kształcie łyżeczki (np. kunstleri)

Różnorodne kształty i faktury środkowej części warżki powstały zapewne w celu przyciągnięcia uwagi zapylających rośliny owadów (głównie pszczół). Umożliwiają im one także wygodne, bezpiecznie lądowanie.
Boczne działki warżek większości gatunków mają żółty odcień (wskazówka dla poszukiwaczy nektaru), i przyozdobione są czerwonymi plamkami (aby przyciągnąć uwagę owadów zapylających). Listki okółka zewnętrznego i wewnętrznego pokryte są grubą, woskową i lśniącą epidermą. Cecha ta różni widocznie kwiaty Phalaenopsis od kwiatów z rodzaju Cattleya, te ostatnie pokryte są zwykle cienką, delikatną w dotyku epidermą. Rośliny z rodzaju Phalaenopsis, które kupić można w kwiaciarniach to najczęściej hybrydy, o kolorowych, dużych kwiatach wyrastających na długich pędach kwiatowych, powstałe w procesie hodowli tkanek i z merystemów, których przodkami były zapewne P. amabilis, P. aphrodite, P. schilleriana lub P. amboinensis.

Pora kwitnienia

Tabela nr 1 przedstawia pory kwitnienia botanicznych gatunków Phalaenopsis. Wiele gatunków kwitnie w tych samych porach roku. Klasyfikacja ta została stworzona w oparciu o warunki panujące w Japonii, pory kwitnienia poszczególnych roślin mogą się więc różnic od tych, które są charakterystyczne dla środowiska naturalnego.

Tabela nr 1. Czas kwitnienia

 

Gatunki botaniczne wydają się zakwitać zgodnie z dwoma charakterystycznymi schematami. Pierwszy z nich oznacza pojawienie się wielu kwiatów jednocześnie, utrzymujących się przez dość krótki czas 1 – 2 miesięcy (patrz: gatunki z sekcji Phalaenopsis). Drugi schemat to kilka kwiatów zakwitających jednocześnie, ale za to utrzymujących się na pędzie kwiatowym przez 6 i więcej miesięcy (np. P. cornu-cervi, P. equestris). Jeśli roślina zakwita tuż po przesadzeniu, cierpi na zgniliznę korzeni, kwitnie w okresie zachwianej homeostazy spowodowanej brakami pokarmowymi, czas kwitnienia zostanie drastycznie skrócony i będzie trwał około tygodnia. Rośliny młode, rośliny z niewielką liczbą liści rzadko wytwarzają duże kwiaty, lub wiele kwiatów. Działanie takie nosi znamiona samoobrony, pozwalając roślinie na zachowanie siły i energi, i nie leży w pierwotnej naturze zdrowej, dorosłej rośliny.